Indeks

» Materiały

O materiałach

Nowoczesne włókna na cięciwy zostały tak wymyślone aby zmniejszyć podatność na trwałe odkształcenia i elastyczność a zwiększyć wytrzymałość i odporność mechaniczną.

Podatność na trwałe odkształcenia (creep) - generalnie im mniejsza tym lepsza, oznacza to po prostu, że materiał się naciągnie i już tak zostanie.

Elastyczność (stretch) - niewielki stopień elastyczności zabezpiecza łuk przed możliwymi uszkodzeniami i zmniejsza wibracje. Natomiast zbyt elastyczna cięciwa nie przekazuje całej zmagazynowanej energii strzale.

Główną zaletą małej podatności na trwałe odkształcenia jest utrzymywanie stałych parametrów długości przez cięciwę (i kable w łuku bloczkowym) o ile oczywiście są dobrze zrobione. I to niezależnie od temperatury czy wilgotności. To oznacza, że wszystkie parametry łuku będą niezmienne za każdym strzałem.
Natomiast mała elastyczność oznacza większą ilość energii przeniesionej z łuku na strzałę, a co za tym idzie większą szybkość strzału i wreszcie w konsekwencji większą celność.

Jakie jeszcze zalety posiadają współczesne włókna do wyrabiania cięciw? Wysoką wytrzymałość na zerwanie i dużą odporność mechaniczną. Cięciwa zrobiona z kilkunastu włókien Fast Flight wytrzyma nawet 1000 kg więc nie musimy się obawiać urwania cięciwy.
Aczkolwiek sam byłem dwukrotnie świadkiem zerwania się cięciwy w łukach bloczkowych. Dlaczego tak się stało? Oba wypadki miały miejsce po "suchym" strzale. Coś w łuku musiało pochłonąć zmagazynowaną energię. Padło na cięciwę - w tym wypadku najsłabszy element układu. Jednak nie musiało tak się stać. Dlaczego cięciwa pękła? Była po prostu stara.
W warunkach laboratoryjnych cięciwy wytrzymują nawet 100 tysięcy strzałów, mogło by to wystarczyć na długie lata. Życie nie jest jednak takie różowe. Wszystko się zużywa, nawet najnowocześniejsze włókna są podatne na przetarcie, a dodatkowo niekorzystny wpływ ma na nie światło słoneczne. Dlatego też powinno się zmieniać cięciwy raz do roku - niezależnie od ilości oddanych strzałów (przynajmniej w łuku bloczkowym)

Współczesne materiały na cięciwy

Włókna poliestrowe - dakron. To pierwsze włókno sztuczne używane do wyrobu cięciw. Wprowadzone na rynek pod koniec lat 50. wkrótce stało się podstawowym materiałem na cięciwy. Dakron jest nadal używany choć na tle innych materiałów prezentuje się blado. Jego głównymi zaletami jest niski koszt oraz możliwość użycia w łukach starego typu gdzie nowocześniejsze włókna mogłyby spowodować uszkodzenie sprzętu. Ma też sporo niekorzystnych cech: duża odkształcalność, duża elastyczność, zmienna długości w różnych temperaturach i w różnej wilgotności oraz mała odporność na zrywanie.

Polietylen o zwiększonej masie cząsteczkowej (HMPE), czasem nazywany też wysokowytrzymałym polietylenem. Obecnie chyba najważniejsze włókna używane w łucznictwie. Głównymi przedstawicielami są włókna spectra i dyneema. Mogą być używane jako samodzielny materiał na cięciwy oraz w połączeniu z innymi włóknami. Popularny u nas Fast Flight wykonany jest ze spectry*. Natomiast Dynaflight 97 czy BCY 8125 wykonane są z dyneemy. Spectra i dyneema mają wiele zalet: bardzo wysoką wytrzymałość, najmniejszy ciężar ze wszystkich materiałów używanych do cięciw (a zatem z nich najszybsze cięciwy) oraz bardzo małą elastyczność. Do wad należy zaliczyć niewielką odkształcalność. Znacznie mniejszą niż dakron, większą jednak niż włókna kompozytowe.

Włókna kompozytowe. Cóż to takiego? To mieszanka spectry lub dyneemy z vectranem. Vectran należy do polimerów ciekłokrystalicznych. Jego główną zaletą jest niemal zerowa odkształcalność. W praktyce łuczniczej nie stosowany oddzielnie ale jako składnik włókien kompozytowych. Nici BCY 450 Premium, BCY 450 Plus, BCY 452, Brownells S4 składają się z dyneemy i vectranu. Pierwszy składnik zapewnia odpowiednią wytrzymałość natomiast vectran zabezpiecza włókno przed odkształceniem. Innymi słowy prawidłowo wykonana cięciwa z włókien kompozytowych praktycznie nie zmienia swojej długości.

Nici do owijania cięciw.

Nylon. Od wielu lat używany do owijania cięciw, nadal w użyciu. Największą zaletą nylonu jest jego zdolność do trzymania się cięciwy. Pod tym względem nylon przewyższa wszystkie inne materiały stosowane do owijania cięciw. Owijki wykonane z nylonu nie ześlizgują się z cięciwy ani nie maja tendencji do otwierania się. Jedyną wadą nylonu jest mniejsza odporność mechaniczna od włókien polietylenowych. Jednakże jeśli będziemy pamiętać o kontrolowaniu nylonowych owijek i ewentualnej wymianie będziemy zadowoleni z nylonu. Oprócz powyższego jest kilkukrotnie tańszy niż inne materiały na owijki.
Występuje w kilku postaciach. Skręcany (można kupić w sklepie szewskim czy kaletniczym), pleciony (Brownell i BCY) oraz monofilament czyli żyłka nylonowa (do kupienia w wędkarskim sklepie).

Nie od rzeczy będzie napisać kilka słów o żyłce. Jak zauważyłem jest to materiał mało popularny wśród polskich łuczników choć idealny na centralne owijki. Owijka wykonana z żyłki jest gładka i równa. Dla klasycznych łuczników prawdopodobnie najlepsza. Wypuszczenie z placów cięciwy z żyłkową owijką jest szybsze i łatwiejsze niż z jakąkolwiek inną. Dodatkową zaletą jest ogromny wybór grubości, co pozwala na idealne dobranie owijki do rozmiarów nasadki. Należy jednak pamiętać aby nie stosować starych czy zleżałych żyłek (pęknie dość szybko) i ostrożnie obchodzić się z zapalniczką.

Nici polietylenowe (HMPE) i kompozytowe. Spectra, dyneema, nylon - razem i osobno. Brownell i BCY mają w swojej ofercie całą gamę nowoczesnych nici na owijki. Nici różnią się grubością oraz technologią wykonania. Skręcane, plecione, grubsze, cieńsze - do wyboru do koloru. Ich główną zaletą jest wysoka wytrzymałość i odporność na przecieranie. Takie owijki niekiedy są trwalsze niż sama cięciwa. Mają też swoje wady. Są drogie, mają tendencje do otwierania się i ślizgania.

Zestawienie nici do cięciw

* w 2005 roku Brownell zaprzestał używania włókna spectra do produkcji swoich wyrobów. Producent tłumaczy to niemal całkowitym brakiem spectry na rynku. Około 80% całkowitej produkcji spectry jest przekazywana na zamówienia rządowe Stanów Zjednoczonych a pozostałe 20% odbiera przemysł wędkarski. Osobiscie jednak sądzę, że Dyneema jest nieco tańsza.